Put od Beograda do Arada traje pet
sati (racunajuci zadrzavanje na obe granice i jednu pauzu). Sto bih ja
rekao: “Ni manjeg grada
ni vise zgrada.“. Idemo redom.
Arad se nalazi u zapadnom delu
Rumunije. Reka Moris deli grad na dva dela.
Veci (severni) deo pripada
pokrajini Krisana dok juzni (manji) deo grada pripada
Banatu. Udaljen je od Bukuresta 550 km a od
susednog Temisvara 43 km. Danas ima
oko 170000 stanovnika. Na nadmorskoj je visini od 100
metara i
ima kontinentalnu klimu. Grad se prvi put pominje u 11. veku. Godine
1918. pripao je Rumuniji i tako od
nekada vecinski madjarskog postao je grad sa
vecinskim rumunskim stanovnistvom.
Srpska
pravoslavna crkva
Hram Svetog Petra i Pavla
sagradjen je 1702. godine dok je toranj dogradjen 1790. godine. U tornju se
nalazi pet zvona i satni mehanizam. Danasnji ikonostas datira iz 1863. godine. U
crkvi se nalazi grob Save
Tekelije (prvi Srbin doktor prava, predsednik Matice
srpske, plemic, pravnik, filantrop i ktitor) i njegovih
predaka. Crkva je danas
u dobrom stanju. Rekonstruisana je kako spolja tako i iznutra. Pored crkve je
nekada postojalo groblje dok su danas u zidove crkve uzidani najvazniji
spomenici od kojih je i spomenik
Save Arsica (jednog od gradonacelnika Arada).
Palata Kulture
i Narodne banke
Palata Kulture gradjena je u
periodu od 1911-1913. godine. Predstavlja skup vise stilova i to: neoklasicni
(fasada), korintski (stubovi), italijanski renesansni (bocna krila), gotski (deo
zgrade okrenut parku).
Glavna fasada je takoreci inspirisana modelima grckih
hramova. Iznad zgrade izdize se masivna kula
kvadratne osnove. U unutrasnjosti
se nalaze sale za odredjene dogadjaje kao i pocasne sale. Trenutno se
u palati
nalaze kancelarije Okruznog muzeja i Drzavne
filharmonije.
Palata Narodne banke gradjena je u
periodu od 1909-1910. godine. Centralni deo ja gradjen po uzoru na
grcke hramove
gde se cetiri stuba uzdizu iznad glavnog ulaza. Iznad stubova nalazi se timpanon
(trouglasti prostor) iznad koga se nalazi ukrasni krov kao jedan od simbola
ustanove.
Nojmanova i
palata Aradsko-Canadske zeleznicke direkcije
Nojmanova palata potice iz 19.
veka. Izgradjena je za jevrejsku porodicu Nojman koja je emigrirala iz
Beca u
Arad
aristokratskih porodica u celoj Rumuniji krajem 19. i pocetkom 20. veka.
Porodica Nojman je imala
znacajnu ulogu u ranom razvoju Arada jer je
zaposljavala hiljade gradjana Arada. Palatu je dizajnirao
Milan Tabakovic. Na
prvom spratu nalazi se sala sa 200 sedista koja je nekad bila plesna sala. Danas
se u
njoj nalaze brojni komercijalni objekti. Zgrada takodje sadrzi i nekoliko
luksuznih stanova.
Canadska palata takodje potice iz
19. veka. Izgradjena je da bude sediste
Aradsko-Canadske zeleznicke
direkcije. Spada u jedan od istorijskih spomenika
Rumunije. Gradnja palate trajala je od 1892. do 1894.
godine. Fasada je ukrasena
elementima italijanske renesanse. Dve kule nalaze se na prednjem levom i
desnom
uglu. Posle rumunske revolucije 1989. godine palata je postala visenamenska
zgrada. U zgradi se
nalaze kancelarije koje koriste gradski zvanicnici i
nevladine organizacije.
Gradska kuca i
Saborna crkva Svete trojice
Gradska kuca (Administrativna
palata) gradjena je od 1872. do 1876. godine. Projekat madjarskog
arhitekte
Odona Lehnera pobedio je medju ukupno 17 predlozenih projekata. U to vreme
zgrada je
predstavljala korak modernizacije koji je bio karakteristican za celu
Evropu. Centralna kula je visine 54
metra. Sat na vrhu je donet iz Holandije i
oglasavao se svakih pola sata. Posle 1989. je potpuno renoviran
a ulaskom
Rumunije u EU melodija koje se cuje iz zvonika je himna EU. Prvobitno je imala
90 prostorija.
Na spratu u velikoj sali sa balkonom odrzavali su se sastanci sa
200 poslanika. U znak secanja na 1989.
godinu trg ispred zgrade dobio je ime Trg
revolucije.
Hram Svete Trojice sediste je
Arhiepiskopije aradske. U crkvi se nalazi deo mostiju
Svetog Jovana. Iako je
kamen temeljac polozen
1991. godine hram je zavrsen i osvestan 2008. godine. Oslikavanje je zavrseno
2018. godine.
Teatar i
Spomenik kugi
Pozoriste je sagradjeno 1874.
godine u neoklasicnom stilu. Projekat je uradjen 1862. godine a izgradnja je
pocela 1869. godine. U prizemlju se nalazila masivna sala dok su na prvom i
drugom spratu postojale
ukupno 92 specijalno dizajnirane lodje. Ukupan kapacitet
bio je 1200 mesta. Iako je pretrpelo dva
razorna pozara danasnji izgled je ostao
priblizan originalnom. Ime je dobilo po Joanu Slaviciju,
rumunskom knjizevniku i
novinaru. Tokom decenija u pozoristu su izvedene hiljade predstava. Prve dve
predstave izvelo je narodno pozoriste iz Budimpeste kojima su prisustvovale
najuticajnije licnosti tog
perioda (medju kojima i Franc Jozef, car Austrije i
kralj Madjarske). Danasnji maksimalni kapacitet je 500
mesta.
Spomenik kugi nalazi se ispred
pozorista. Sagradjen je pre oko 100 godina u znak zahvalnosti Bogu sto je
spasao
Arad od kuge. Demontiran je 1957. godine od strane komunistickih vlasti da bi
bio vracen na isto
mesto 1993. godine. Visine je 12
metara a sastoji se od obeliska, stepenastog postamenta i bronzane
strukture
koja predstavlja Svetu Trojicu.
Crkva Svetog
Jovana i palata
Milana Tabakovica
Crkva Svetog Jovana je rumunska
pravoslavna crkva. Gradnja je trajala od 1862. do 1865. godine. Zvono
potice s
prethodne crkve iz 1764. godine. Kule su produzene 1904. godine i svaka ima sat.
Odredjeni
delovi fasade dodati su tokom obnove 1905-1906. godine.
Na listi je istorijskih spomenika
Rumunskog
Ministarstva kulture i vera.
Palata Tabakovica predstavlja
primer becke secesije a izgradjena je u periodu od 1850-1875. godine.
Pripadala
je porodici Tabakovic odnosno Milanu Tabakovicu koji se naziva i ocem aradske
secesije.
Nekada su u prizemlju bili poslovni prostori dok se danas u zgradi
nalaze porodici stanovi.
Park
pomirenja
Nakon zavrsetka revolucije
1848-1849. godine austrijske vlasti osudile su 13 madjarskih generala na smrt
koji su pogubljeni 6.10.1849. godine. Nakon 41 godine (6.10.1890) oktriven je
spomenik Kip slobode (koji
se tada nalazio u parku Avrama Jankua). Posle 29
godina odnosno 1919. statua je premestana u dvoriste
rimokatolicke crkve odakle
se nakon 85 godina tj. 2004. godine premesta na danasnje mesto (u Park
pomirenja). Prekoputa se nalazi Trijumfalni luk visine 9 metara pored kojeg se
nalaze znacajne licnosti
rumunske istorije.
Vodotoranj i
Spomenik herojima
Vodotoranj je nekada snabdevao
grad vodom a sluzio je i za potrebe vatrogasaca. Danas
je to mali muzej
gde se odrzavaju tematske izlozbe. Visine je 35 metara. Kada je
izgradjen bio je najvisa gradjevina u
gradu. Snabdevao je grad vodom do 1956.
godine. Od 1990. toranj je presao u privatno vlasnistvo.
Izlozbeni prostor se
prostire na pet nivoa. Gradjen je od cigle i kamena. Stalna postavka je
usresredjena
na prikaze vatrogasaca, njivou opremu i zasluge. Nekada su se u
tornju odrzavale i pozorisne predstave.
Spomenik herojima nalazi se na
trgu Avrama Jankua odnosno u njegovom centru. Trg je danas omedjen
prizemnim i
dvospratnim zgradama u barokonom stilu. Spomenik nepoznatom junaku podignut je
1960.
godine u cast herojima koji su se borili za oslobadjanje Transilvanije od
nemacko-madjarske armije tokom
Drugog svetskog rata.
Katolicka
(minoritska) crkva i najstariji hotel
Crkva Svetog Antuna Padovanskog
sagradjena je 1904. godiine. Projektovao ju je arhitekta Milan
Tabakovic.
Osvestana je 1911. godine. Naos (glavna centralna unutrasnja prostorija) duzine
je 43 metra i
sirne 17 metara. Krst se nalazi na kupoli visine 56 metara. Na
glavnom ulazu nalaze se cetiri korintska
stuba. U naosu centralno mesto
predstavlja oltar od belog mermera sa velikom freskom koja je
inspirisana
zivotom Svetog Antuna Padovanskog.
Hotel Ardeaul najstariji je hotel
u Aradu. Ranije je bio poznat kao Grand hotel Beli krst i smatra se
istorijskim
spomenikom. Sagradjen je na mestu nekadasnje kafane. Tokom godina ugostio je
lokalne
kulturne licnosti i umetnike. A 1847. ugostio je i Johana Strausa
mladjeg.
Palata Trezora
i Kazino
Palata finansijske uprave poznata
i kao Trezor (Trezorska palata) sagradjena je u 19. veku za zupanijsku
kasu.
Jedna je od najlepsih gradjevina u opstini. Pedestih godine proslog veka u ovoj
zgradi funkcionisao
je Veterinarski fakultet a potom je njegovo mesto preuzela
Sanitetska gimnazija. Danas se u jednom delu
zgrade nalazi opstinska kasa.
Palata je proglasena istorijskim spomenikom.
Stari kasino bio je sagradjen
1872. godine. Zgrada je na samom pocetku postojanja imala letnju bastu.
Tokom
zime prednji deo kazina koriscen je kao klizaliste. Zgrada je bila kvadratnog
oblika. Predstavljala je
kombinaciju neobaroka i neoklasicizma. Desetinama
godina je bio zapusten. Renoviranje je trajalo od
2021. godine (nema tacnijih
podataka o pocetku renoviranja na Internetu). Naizgled izgleda
zavrsen.
Gimnazija
Nosi naziv po rumunskom advokatu,
ucitelju, piscu, prevodiocu i rumunskom patrioti Mozeu Nikoari.
Otvorena je
1873. godine a gradjena je cetiri godine. Oktobra 1919. godine nakon ujedinjenja
Transilvanije sa Rumunijom skola dobija danasnje ime. Zgrada je postala
vlasnistvo rumunske
drzave 1934. godine a 1955. godine je proglasena istorijskim
spomenikom. Bila je podvrgnuta temeljnoj
rekonstrukciji koja je trajala do 2013.
godine kada je bila jedna od najmodernijih srednjih skola u
Rumuniji.
Vodeni park
Neptun i plaza na Morisu
Posle obilaska glavnih
znamenitosti grada prelazimo most i odlazimo pored vodenog parka Neptun u
restoran Racio na zasluzenu pauzu. Iza se nalazi tvrdjava ciji je obilazak
dozvoljen samo 2-3 puta godisnje
za vreme nacionalnih praznika. Inace je u istoj
smestana vojska.
Celicni most i
reka Moris
Povratak preko celicnog mosta ka
polaznoj tacki i povratak za Beograd. Pogled s
Decebalovog mosta na
reku Moris. Reka Moris dolazi s Karapta a osim kroz
Rumuniju protice i kroz Madjarsku gde se kod
Segedina uliva u
Tisu.
Нема коментара:
Постави коментар